کمبود اختیارات؛ ترفند روحانی برای توجیه ناکامی‌های دولت!
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران درباره ادعای رئیس جمهور مبنی بر کم‌بودن اختیاراتش گفت: روحانی در چهارسال اول، علت همه ناکامی‌ها را دولت قبل می‌دانست و در چهارسال دوم هم به کمبود اختیاراتش اشاره می‌کند.
به گزارش راهبرد معاصر، ابراهیم متقی استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در دومین دوره نهمین طرح ضیافت رضوی گفت: انقلاب اسلامی یک پدیده منحصر به فرد در بستر فضای اجتماعی ایران و یک انقلاب متمایز نسبت به سایر انقلاب هاست.
*تمایز ماهوی انقلاب اسلامی با سایر انقلاب‌های معاصر
وی، تمایز را نشانه هویت خاص انقلاب اسلامی دانست و افزود: انقلاب فرانسه شعارهایی همچون آزادی، برابری و برادری که تقریبا شبیه شعارهای انقلاب اسلامی بود را داشت، اما این سه مفهوم، مفاهیم یک انقلاب لیبرالی با رویکرد «روسویی» است.
متقی اضافه کرد: شعار انقلاب روسیه نیز آزادی کنترل شده و مبارزه با سرمایه داری بود که براساس کنش گروه‌های حزبی، در روسیه توسعه نیافته شکل گرفت و با دترمینیسم تاریخی مارکس پیوند می‌خورد.
وی، موتور محرک جامعه را اقتصاد و تولید می‌دانست و معتقد بود تحول در ابزار تولید زمینه تحول در روابط تولید را هم ایجاد می‌کند.
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در قرن بیستم هر انقلابی یا ماهیت لیبرالی داشت و یا سوسیالیستی؛ در چنین شرایطی انقلاب اسلامی اولین انقلابی بود که به نام خدا و معنویت شکل گرفت و با معنا و قالب‌های هنجاری پیوند پیدا کرد.
وی تصریح کرد: پیش از انقلاب اسلامی هم مذهب وجود داشت اما در همان زیرساخت اجتماعی که انعکاسش محدود بود و ماهیت ساختاری داشت در حالی که اندیشه‌های دینی در بافت جامعه ایران موج می‌زد. از همین رو با اینکه در ایران نیز مانند روسیه و فرانسه ظرفیت انقلاب‌های سوسیالیستی و ناسیونالیستی بود، انقلاب مذهبی‌ها پیروز شد.
متقی ادامه داد: امام خمینی راه نجات ملت را آگاهی بخشی می‌دانست و رویکرد ایشان اعتراض عمومی و انقلاب اجتماعی آرام بود. به عبارت دیگر استراتژی انقلاب اسلامی، استراتژی کنش اجتماعی بود، در حالی که استراتژی مجاهدین خلق و چریک‌ها جنگ مسلحانه بود. از این رو میشل فوکو در کتابی از انقلاب اسلامی به عنوان اولین انقلاب پست مدرنیستی جهان (معنا در برابر گلوله و جاذبه‌های اقتصادی، اجتماعی) یاد می‌کند.
* چالش اصلی گام دوم انقلاب، انتظارات بر زمین مانده است
این استاد دانشگاه درباره احتمال وقوع انقلابی دیگر در ایران گفت: اولین کارویژه انقلاب اسلامی، پاسخ به انتظارات نهفته جامعه از جمله آزادی بود (البته آزادی حد یقف ندارد و هرچه بیشتر باشد، بیش از آن مطالبه می‌شود). اما انتظارات مبتنی بر عدالت هنوز محقق نشده، در صورتی که ریل گذاری و جهت گیری درست است، اما در اجرا مشکل وجود دارد.
وی خطاب به دانشجویان تأکید کرد: چالش اصلی گام دوم انقلاب، این انتظارات برزمین مانده است؛ بروید انتظاراتی را که تحقق نیافته انجام دهید و نگذارید این جهت گیری درست منحرف شود و اندیشه‌های رانتی، غربگرایی، گسترش تضاد در جامعه و اعتماد به غرب روز به روز بیشتر شود.
* نقاط قوت گام دوم انقلاب
متقی، مشارکت مردمی را از ویژگی‌های خاص انقلاب اسلامی برشمرد و ادامه داد: اینکه رسانه‌های خارجی علیه ایران صحبت کنند جای تعجب ندارد، اما حیرت آور این است که مسئولان ما و دانشگاهیان و بزرگان جامعه همان حرف‌ها را تکرار کنند.
وی با اشاره به سرمایه گذاری‌های جدی مالی و انسانی اروپا، امریکا و اسرائیل برای انتقال و نشر اندیشه‌های خود و ضعف انقلاب اسلامی در این حوزه، به نقاط قوت گام نخست انقلاب(از پیروزی تاکنون) اشاره و خاطرنشان کرد: ریل گذاری برای مشارکت مردمی و نقش‌یابی جامعه در ساختار قدرت طی ۴۰ سال گذشته انقلاب بسیار قابل توجه است.
تحلیل گر مسائل سیاسی، تبارگرایی را از آفت‌های انبساط فضای قدرت دانست و ضمن تقدیر از عملکرد مدیریت قضایی جدید کشور گفت: موج جدید باید ضدتبارگرایی بوده و خود را در مظان اتهام قرار ندهد.
* تفکر مقاومت و دفاع مقدس
متقی از دفاع مقدس به عنوان دیگر نقطه قوت گام نخست انقلاب یاد کرد و افزود: از افتخارات نسل ما، دفاع مقدس در ابعاد مختلف آن است، مشروط براینکه اندیشه دفاع مقدس(مقاومت) هنوز در ذهنشان باشد، زیرا انقلابی ماندن مهم تر از انقلابی شدن است؛ تاریخ نشان داده خیلی‌ها تا مرز شهادت رفتند و برگشتند و سرنوشت دیگری پیدا کردند.
* نوآوری
وی، نوآوری را سومین نقطه قوت گام نخست انقلاب معرفی و تصریح کرد: طبق تقسیم بندی‌های جهان غرب در حوزه بین الملل، جهان سومی‌ها باید بازار مصرف تولیدات کشورهای توسعه یافته باشند، از این رو می‌بینیم عربستان که هیچ تحریمی ندارد و۲۰ برابر ایران نفت می‌فروشد و یک سوم جمعیت ایران را دارد، با کوچکترین چالش امنیتی فرو می‌ریزد، اما ایران با وجود همه مشکلات نه تنها در دفاع مقدس نمی‌بازد بلکه پس از آن با قدرت به سازندگی می‌پردازد.
* ترویج و تثبیت اندیشه مقاومت در منطقه
استاد دانشگاه تهران، ترویج و تثبیت اندیشه مقاومت در منطقه را دیگر نقطه قوت گام نخست انقلاب برشمرد و گفت: امروز اندیشه مقاومت فقط مربوط به ایران نیست و در کشورهای منطقه نیز به اندازه ایران و گاه بیشتر قدرت دارد، بنابراین در گام دوم انقلاب باید به فکر تبیین و ترویج مقاومت چندبعدی باشیم.
* رسالت دانشجویان انقلابی
متقی در بخش دیگری از سخنان خود درباره رسالت دانشجویان انقلابی اظهار کرد: دانشجوی انقلابی باید متمایز و متفاوت بوده و مرزبندی داشته باشد، اما نه با هر کسی که او را نقد کرد یا تحلیل متفاوت از تحلیل او داشت؛ مرزبندی باید با افراد و جریاناتی باشد که در حوزه ضرورت‌های امنیت ملی، ریل گذاری و جهت گیری‌شان متفاوت بوده و جامعه و انقلاب را به سمت و سوی دیگری می‌برند؛ البته گاه ممکن است حرف درستی هم بزنند، اما اصل و فرع را تشخیص نمی‌دهند.
وی رعایت اصل و فرع در مرزبندی‌ها را بسیار مهم ارزیابی و ابراز کرد: دانشجو و استادی که مرزبندی نداشته باشند نمی‌توانند کار سیاسی و تشکیلاتی کنند و هویت داشته باشند، اما در عین حال نباید خیلی به فرعیات پرداخت و جزئی نگر بود، بلکه لازم است قالب‌های کلی و اینکه این مرزبندی به کجا ختم می‌شود را رصد کنیم.
استاد دانشگاه تهران یادآور شد: کسانی که قصد ایجاد انحراف دارند عمدتا با رسانه‌های بین المللی پیوند دارند و می‌خواهند به هیجانات کاذب پاسخ دهند. همچنین رویکردشان، نقد عبور از وضعیت است، اما هر کس در عین نقد راه حل و امید داد یا حاضر بود برای حل مساله وارد گود شود، مورداعتماد است و باید به او اجازه نقش آفرینی داد.
متقی، هدایتگری را دومین رسالت دانشجوی انقلابی دانست و گفت: شما باید دو کار را به موازات هم انجام دهید؛ اولا تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی و دوما تئوری‌های یک موضوع را بدانید تا تحلیل‌های علمی مبتنی بر تبارشناسی داشته باشید. تحلیلگر واقعی، عمیق صحبت می‌کند، مسائل را به خوبی درک می‌کند و بین مطالب بنیادین با نتیجه گیری‌اش رابطه وجود دارد.
* گاندو ضرورت فیلمسازی عصر حاضر است
وی با اشاره به سریال گاندو تصریح کرد: گاندو فیلمی است که می‌خواهد مرزبندی ایجاد کند (هرچند مرزبندی را خیلی عام کرده و اگر خاص‌تر می‌شد بهتر بود) و ضرورت فیلمسازی عصر حاضر است، برای اینکه بدانیم در چه وضعیتی قرار داریم یا قرار خواهیم گرفت.
* دانشگاهیان از نقش بین المللی خود غافل نشوند
استاد دانشگاه تهران، ضعف تحلیل نسبت به کنشگری را از مشکلات جامعه ایرانی دانست و افزود: ما معمولا کنشگران خوبی هستیم، اما در حوزه تحلیل این کنش‌ها و گفتمان سازی دچار ضعف هستیم؛ چند کتاب بنیادین درباره رویکرد گروه‌های بنیادگرای تکفیری یا تحولات سوریه نوشته‌ایم؟ در کدام نشریه بین المللی نظریه مقاومت را تبیین کرده‌ایم؟ تمام نشریات و کرسی‌های تحلیل در اختیار کسانی است که ایران را تهدیدکننده، آشوب‌ساز و ضدساختار معرفی می‌کنند.
متقی با بیان اینکه این ضعف به صورت ویژه به اساتید و دانشگاه بر می‌گردد، اضافه کرد: دانشگاه در غرب، بینا و در وسط میدان است؛ با دولت هماهنگ بوده و می‌داند باید چه اطلاعاتی بگیرد و چه محتوایی تولید کند، اما دانشگاه ما ارتباطش با دولت قطع است؛ حوزه پژوهش که بتواند روی سیاست‌های دولت اثرگذار باشد پیوندی با حوزه دولت ندارد (نهایتا یک اتصال تشریفاتی برقرار است) در حالی که در جهان غرب هر تصمیمی باپشتوانه یک تئوری و پژوهش است. دانشگاهیان باید نقش بین المللی و قابلیت ارجاع‌دهی داشته باشند.
* ابتدا مساله را بشناسید سپس تحلیل یا موج‌سازی کنید
وی در تبیین کارنامه انقلاب اسلامی در حوزه آزادی، به مقدمه‌ای درباره ضعف کتابخوانی در کشور اشاره کرد و گفت: این یک تراژدی است که بعد از انقلاب اسلامی و به‌ویژه طی دهه اخیر با معضل کتاب نخواندن روبرو هستیم و این باعث می‌شود درک‌ها و تحلیل‌های سطحی و حرف‌های شعاری داشته باشیم، البته نقش شبکه‌های اجتماعی در این زمینه را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
این کارشناس مسائل استراتژیک به دانشجویان توصیه کرد: هرگاه می‌خواهید نسبت به موضوعی تحلیل داشته باشید، باتوجه به بسترها و زمینه‌ها بحث کنید؛ ابتدا ببینید نیاز چیست و بعد نسبت به آن موج سازی کنید؛ یکی از مشکلات ما این است که متاسفانه نخبگان موضوعات مربوط به نخبگی را در حوزه خود بررسی نکرده و آن را عمومی می‌کنند.
متقی با تأکید براینکه در همه جوانب، ایران قبل و بعد از انقلاب با هم یکسان نیستند، افزود: ما باید یا خود را با گذشته مقایسه کنیم یا با کشورهای منطقه. درست است که در ایران تا دستیابی به همه ایده ال‌های آزادی‌های مدنی که موردتایید قانون، ساختار و شرع باشد، راه زیادی داریم، اما هرگز نباید ایران بعد از انقلاب را با کشورهایی مانند فرانسه، انگلیس یا روسیه مقایسه کنیم، چرا که در این کشورها نیزهمه چیز ایده‌آل نیست.
وی با بیان اینکه ما جامعه‌ای متفاوت و متمایز از نظر آزادی داریم، درباره حضور بانوان در ورزشگاه‌ها یادآور شد: حقوق اجتماعی باید براساس شاخص‌های امنیت اجتماعی شهروندان ساماندهی شود نه احساسات یا آنچه در سایر کشورها می‌گذرد.
* گرفتار دوگانه آزادی و سازمان نشوید
استاد دانشگاه در پاسخ این پرسش که چرا نسل جوان احساس آزادی در جامعه ندارند، خاطرنشان کرد: بخش عمده این ادبیات، فرمالیته بوده و از سوی بیگانگان جا افتاده است، چرا که محور بحث‌های سرویس‌های اطلاعاتی، نابودی انسجام در جامعه ایران است و محوریت این انسجام، ساخت نظام سیاسی است و محوریت ساخت نظام سیاسی، رهبری است، لذا خیلی از مسائلی که طرح می‌کنند نسبت به ایشان است.
متقی با بیان اینکه غرب خود را منجی و پناهگاه اپوزیسیون معرفی می‌کند تا ایرانیان معترض را برای به کارگیری ادبیات مدنظر خود جذب کند، گفت: از نگاه منطقی باید ببینیم تحلیل ما از آزادی چیست؟ آزادی فکری، مذهبی، شغلی یا...؟ طبعا فروش مشروب یا فحشا در یک جامعه اسلامی مجاز نیست. در زمینه آزادی فکری نیز بین همه مذاهب، فقط بهایی‌ها محدودیت اجتماعی دارند. در زمینه آزادی سیاسی، شاهد حضور همه گروه‌های سیاسی در دانشگاه هستیم(با رعایت مصالح اجتماعی).
وی خطاب به نسل جوان تأکید کرد: هر مساله را براساس پیامدهایش تجزیه تحلیل کنید و فکر نکنید همه آزادی‌ها را امروز باید بدست بیاورید. گرفتار دوگانه آزادی و سازمان نشوید؛ آزادی مانند باران است که اگر زیرساخت‌های درست برای بهره مندی از آن نداشته باشیم فقط آسیب هایش به ما می‌رسد. بنابراین اصولا جدال برای آزادی معنا ندارد؛ اگر زیرساخت‌های اجتماعی ایجاد کرده و عقلانیت تاریخی تئوریک خود را افزایش دهیم خودبخود به آن می‌رسیم.
* در هیچ کشوری کسی که جرایم امنیتی دارد، اجازه مشارکت در قدرت سیاسی ندارد
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ادامه درباره نظارت استصوابی شورای نگهبان و احتمال تناقض وجود این نهاد با مردم سالاری نظام گفت: مطابق قانون، اصولا نظارت شورای نگهبان نمی‌تواند غیراستصوابی باشد؛ آنچه از نزدیک شاهد بوده‌ام این است که اصولا رویکرد جناحی و حذف افراد خاص وجود ندارد و ملاک، احراز صلاحیت است که اگر احراز نشود حتی خواص هم تایید صلاحیت نمی‌شوند، چنان که در هیچ کشور دیگری نیز کسی که جرایم امنیتی اطلاعاتی دارد، اجازه مشارکت در قدرت سیاسی ندارد. در عین حال ممکن است در مواردی حقی ضایع شده باشد، اما استثناء بوده و استثناء قابل استناد نیست.
متقی در پاسخ سوالی پیرامون امکان تغییر قانون اساسی موجود گفت: تغییر، اجتناب ناپذیراست و رهبر معظم انقلاب نیز در سفر خود به کردستان به آن اشاره کردند؛ ممکن است ریاست جمهوری، مانند لبنان تشریفاتی شود، یا برخی اختیارات رهبری به رئیس جمهور اعطا شده و قدرت رئیس جمهور به لحاظ مسئولیت و پاسخگویی بیشتر شود یا ریاست جمهوری ماهیت پارلمانی پیدا کند که احتمالش کم است چون ذات حکومت ما جمهوری است.
* شباهت الگوی رفتاری روحانی با احمدی‌نژاد
وی در پاسخ سوالی که به ادعای رئیس جمهور مبنی بر کم بودن اختیاراتش، خاطرنشان کرد: الگوی رفتاری روحانی خیلی شبیه احمدی‌نژاد است؛ احمدی در چهارسال اول هرگاه مشکلی داشت، می‌گفت این مشکلات از ابتدای انقلاب وجود داشته است، اما در چهار سال دوم که با وجود اقدامات خوب، ناکارآمدی‌هایی داشت، مساله گروه‌های ذی‌نفوذ و کم بودن اختیاراتش را مطرح کرد.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: روحانی نیز در چهارسال اول، علت همه ناکامی‌ها را احمدی‌نژاد می‌دانست و در چهارسال دوم به کمبود اختیاراتش اشاره می‌کند. این در حالی است که اگر حمایت رهبری از تک تک رؤسای جمهور از جمله خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی نبود، این‌ها با چالش‌های بنیادینی در اداره امور مواجه می‌شدند و حتی ۶ ماه دوام نمی‌آوردند.
متقی در پاسخ این پرسش که چرا ساختار آزادی در جامعه پیاده‌سازی نشده است، اظهار کرد: ساختار یعنی چگونگی توزیع قدرت بین بازیگران، بنابراین بخشی از ساختار به قانون اساسی برمی‌گردد که ۳۷ بار واژه آزادی در آن آمده است.
* تفاوت حضور اجتماعی زن در نظام فاسد و نظام مشروع
وی به خاطره‌ای از زمان امام خمینی(ره) در این زمینه اشاره کرد و گفت: سال ۵۹ اعضای شورای نگهبان خدمت امام رفتند و گفتند در سال ۴۳ شما به انجمن‌های ایالتی ولایتی که یکی از ابعادش مشارکت اجتماعی زنان بود، اعتراض کردید، حالا چرا تاکید دارید زن‌ها کاندیدای مجلس شوند؟ امام پاسخ دادند: شما حق رد صلاحیت زنان را دارید، اما حرف من این است که آن زمان نظام فاسد بود و نقش‌یابی زن در نظام فاسد یا منجر به فساد زن می‌شد یا مشروعیت یافتن نظام فاسد.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به پرده کشی میان دختران و پسران توسط دانشجویان رادیکال همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها در سال۶۲ افزود: وقتی این خبر توسط عروس امام خمینی(ره) که شاهد این وضعیت بودند به امام رسید، ایشان شبانه دستور مقابله با این وضعیت را داده و فرمودند «در نظام جمهوری اسلامی دخترها و پسرها در کنار هم از آزادی و امنیت برخوردارند». اما اینکه چگونه آزادی در جامعه ایجاد شود که امنیت نظامی، سیاسی، فردی و اجتماعی تثبیت شود به فضای کارگزاری برمی‌گردد.
* مراقب گسترش لابی‌ها باشیم
متقی درباره تضاد لابی‌گری در انتخابات (به عنوان پدیده ای غربی) با روح عدالتخواهی یادآور شد: نظام سرمایه‌داری غرب دنبال عدالت نیست و لابی‌گری در این نظام، تسهیل کننده چرخش اقتصاد کشور است؛ ولی عدالت در اندیشه ایرانی‌ها حتی پیش از اسلام بوده و روی آن تاکید ویژه وجود دارد.
وی اضافه کرد: لابی یعنی کسب امتیاز خاص برای گروهی خاص، مثل رانت و حقوق‌های ویژه که در جامعه ایران به‌ویژه طی یک دهه گذشته بسیار گسترش یافته است تا جایی که ۵۰ درصد نمایندگان دوره جدید مجلس را نمایندگان دوره قبل تشکیل می‌دهند و الگوی رفتاری نمایندگان جدید نیز مشابه نمایندگان سابق است که این با روح عدالت در تضاد است. تقویت و گسترش احزاب و کنترل اطلاعاتی امنیتی از راه‌های کنترل لابی‌گری است.